یَا مَلْجَأَ کُلِّ مَطْرُودٍ

اقسام موصول

موصول دو قسم است:

1- حرفی 2- اسمی

1. موصول حرفی آن است که با صله‌اش تأویل به مصدر برود و آن پنج حرف است:

«أن ، کي ، أنَّ ، لو ، ما»

«أن» و «کي» مخصوص جمله‌های فعلیه هستند
ولی بقیه مخصوص جمله‌های اسمیه هستند.

2. موصول اسمی آن است که در افاده‌ی معنی، محتاج به جمله‌ی صله باشد و بر دو قسم است؛

الف: موصولاتی که برای معانی مختلفه استعمال می شوند و به آن‌ها موصولات مختص گفته می‌شود.

الّذی، الّذان(الّذَینِ)، الّذِینَ

الّتي، الّتان(الّتَینِ)، اللّاتي، اللائی، اللّواتي و…

ب: موصولاتی که برای تمام صیغه‌ها به یک لفظ می‌آید و به آن ها موصول مشترک گفته می‌شود.

من، ما، ال، أيُّ، ذا، ذو الطائیه

سؤال
اگر شخصی چنین بگوید (در وصیتش یا بیع یا وکالت یا اجارات و…از ابواب فقهی)
«له علی الف درهم و نصفه»
(بر گردن من است هزار درهم و نصفش)
ضمیر «ه» در «نصفه» به الف بر می گردد یا درهم؟
در واقع ضمیر به مضاف بر می گردد یا مضاف الیه؟
هر کدام را که در نظر بگیرید معنی تغییر می کند.
اگر «ه» به «الف» برگردد هزار و پانصد درهم بدهکار میشود و اگر به درهم برگردد، هزار و نیم درهم بدهکار میشود (به خاطر عود ضمیر به مضاف).

ادامه »

 در جمله “سُبحانَ رَبِّیَ العَظِیمِ وَ بِحَمدِهِ” چرا کلمه «سبحان» منصوب است؟ 

 زیرا واژه سبحان مفعول مطلق از فعل محذوف «اُسَبِّحُ» می‌باشد و سماعاً به همراه فعلش آورده نمی‌شود.

وقتی جایی می شنویم 《مفرد》، منظور چیست؟
مفرد در مقابل چه چیز هایی واقع میشود؟؟

1. در مقابل مثنّی و جمع: “رَجُل"، مفرد است در مقابل “رجلان” که مثنی است و در مقابل “رِجال” که جمع است.

2. در مقابلِ مرکّب (۱- مرکب_اضافی (مضاف و شبه مضاف) ۲- مرکّب إسنادی(جمله و شبه جمله) ۳- مرکب مزجی)؛

مانند: مُسلمون که در مقابل 《غلامُ زیدٍ》 یا 《تَأبَّطَ شرّاً》 يا 《بَعْلَبَكّ》، مفرد است.

غلامُ زيدٍ: مرکّب اضافی.
تأبَّطَ شرّاً: مركّب إسنادی.
بَعْلَبَكّ: مركّب مزجیّ.

معانی مختلف واژه جَعَلَ 

 اگر فعل تام باشد… قرار دادن

 اگر فعل قلبی باشد… ظن و گمان

 اگر فعل شروع باشد… مقاربه و نزدیکی

 اگر فعل تصییر باشد… تحول و دگرگونی

 فایده ی تصغیر اسم:

 ۱. تحقیر؛
مانند: رُجَیل (مرد کوچک)

 ۲. توهین؛
مانند: شُوَیْعِر (شاعرك)، تُوَيْجِر (تاجرک)

 ۳. تقلیل عدد (کم دانستنِ تعداد چیزی)؛
مانند: أعطاني دُرَيْهِمات. (مرا چند درهمی داد.)
صدْتُ عُصَيْفِرات. (چند گنجشکی صید نمودم.)

 ۴. تقریب زمان؛
مانند: جِئتُ قُبَیلَ المغرب. (کمی قبل از غروب آفتاب آمدم.)

 ۵. تقریب مکان؛
مانند: یکون الکنزُ تُحَیتَ رِجلی. (گنج مقداری پایین تر از پای من است.)

 ۶.اظهار محبّت و ترحّم؛
مانند: یا بُنَيَّ! (ای پسرکم!)

 «أن» ناصبة دارای ویژگی‌هایی می‌باشد؛
مانند:
۱. ناصب فعل است.
۲. معنای فعل را به آینده تغییر می‌دهد.
۳. جمله‌ی بعدش را تأویل به مصدر می‌برد.

 مثال:
«أن تَصُومُوا خيرٌ لكم: روزه گرفتن شما در آینده، برایتان بهتر است.»
فعل «تصوموا» لفظاً منصوب است و جمله‌ی «تصوموا…» محلّی از اعراب ندارد.

‼️ توجّه ، توجّه‼️

هنگامی که بر ماضی داخل می‌شود، نه نصب می‌دهد و نه زمان ماضی را تغییر می‌دهد. بلکه فقط جمله بعدش را تاویل به مصدر می‌برد.
 مثال:
«فَرِحتُ بأن زُرْتَنِي: به خاطر زیارت کردن تو، من را (در گذشته)، خوشحال شدم»
جمله ی «زرتَني….» نیز محلّی از اعراب ندارد.

 منبع: النّحو الوافي، ج۴، ص۲۸۲

صرف ساده
مشخصات کتاب
عنوان و نام پدیدآور: صرف ساده/ مولف محمدرضا طباطبائی، 1327 -.

وضعیت ویراست: [ویراست 2].

مشخصات نشر: قم: دار العلم، 1366.

مشخصات ظاهری: 226 ص.: جدول.

فروست: مدرسه شهیدین قم؛ نشریه شماره 1.

شابک: 400 ریال؛ 300 ریال (چاپ سیزدهم)؛ 400 ریال (چاپ نوزدهم)؛ 600 ریال (چاپ بیست و سوم)؛ 1350 ریال (چاپ مکرر)

یادداشت: چاپ مکرر: پاییز 1372.

یادداشت: چاپ سیزدهم: پاییز: 1365.

یادداشت: چاپ نوزدهم: 1368.

یادداشت: چاپ بیست و سوم: پاییز 1370.

یادداشت: کتابنامه به صورت زیرنویس.

موضوع: زبان عربی – صرف

رده بندی کنگره: PJ6203/ط23ص 44

رده بندی دیویی: 492/75

شماره کتابشناسی ملی: م 67-457
تعریف صرف و اقسام کلمه
المدخل
بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین و الصلوه علی سیدنا محمد و آله الطیبین و لعنه الله علی اعدائهم اجمعین الی یوم الدین
تعریف علم صرف
علم صرف می آموزد چگونه کلمه ای را به صورتهای گوناگون درآوریم تا معانی مختلف بدست آید مثلا کلمه علم به معنی دانستن را طبق قواعد صرفی به صورتهای علم یعلم اعلم و … در می آوریم تا معانی دانست می داند بدان و … بدست آید و یا کلمه رجل به معنی مرد را به صورتهای رجال و رجیل در می آوریم تا معانی مردها و مرد کوچک حاصل شود
فایده علم صرف
در هر زبانی بسیاری از کلمات از یکدیگر گرفته می شوند مثلا در فارسی کلمات گفتم گفتی گفت گفتیم گفتید گفتند می گفتم … با خواهم گفت … از ماده گفتن گرفته شده اند بنا بر این باید علم صرف را بیاموزیم تا کلمات را بشناسیم و به معانی آنها پی ببریم و نیز بتوانیم برای معانی منظور کلمات مناسب بسازیم از آنچه گذشت روشن شد که فایده علم صرف شناختن کلمه و معنی آن و قدرت بر ساختن کلمه است

ادامه »

ویژگی های این اثر:

ترجمه روان، کامل و غنی شده اشعار الفیه ابن مالک
​​غنی سازی به معنای اضافه کردنِ توضیحاتِ لازم در کروشه است.(توضیحات برگرفته از شرح سیوطی)
کار بر روی لغات دشوار موجود در اشعار به صورت مجزا
ارائه تجزیه و ترکیب های دشوار اشعار الفیه ابن مالک
عدم اعراب گذاری بر روی متن اشعار ابن مالک و انتقال اعراب اشعار در پاورقی

از این قسمت دانلود کنید

دانلود

پ.ن..هدیه محضر حضرت سکینه خاتون سلام الله علیها.. صلوات

تعریف

حرف نفی است و بر سر جمله اسمیه داخل می شود.مبتدا را به عنوان اسم خود نصب و خبر را به عنوان خبر خود رفع می دهد.مانند:
لا فقرَ اشدُّ من الجهل

نکته.. لای نفی جنس با عنوان لا(تبرئة)نیز استعمال می شود.

ادامه »

تعریف

افعالی هستند که بر جمله اسمیه داخل شده و مبتدا را به عنوان اسم خود رفع و خبر را به عنوان خبر خود نصب می دهد.

مانند:یکادُ البرقُ یخطفُ ابصارَهم

اقسام و معانی

۱-افعالی که بر نزدیکی وقوع خبر بر اسم دلالت می کنند.

(کاد-اَوشَکَ-کَرُبَ)

ادامه »

تعریف

حروفی هستند که بر جمله اسمیه داخل شده و مبتدا را به عنوان اسم خود نصب و خبر را به عنوان خبر خود رفع می دهند.مانند:اِنَّ علیاً امامُ.

تعداد و معانی

حروف مشبهة بالفعل ۶ عدد هستند:

●إنَّ و أنَّ:این دو حرف به جهت تاکید مضمون جمله به کار می روند.مانند:
ان الله جمیل

ادامه »

تعریف

افعالی هستند که بر سر جمله اسمیه داخل شده،مبتدا را به عنوان اسم خود رفع و خبر را به عنوان خبر خود نصب می دهند.

افعال ناقصه عبارت اند از:

کان صار اصبح اضحی امسی ظلّ بات لیس مازال مابرح ما انفک مافتی مادام

معانی افعال ناقصه

●کان:بر ثبوت خبر برای اسم در زمان گذشته دلالت میکند،همانطور که مضارعش بر ثبوت خبر برای اسم در زمان حال یا آینده و امرش در زمان آینده دلالت می کند.مانند:

ادامه »

تعریف

کلماتی هستند که بر جمله اسمیه داخل شده و اعراب دو رکن آن را نسخ کرده و معنای جدیدی در جمله ایجاد میکنند.

عمل نواسخ

۱-لفظی:نسخ اعراب مبتدا و خبر و ایجاد اعراب جدید در آن.

۲-معنوی:ایجاد معنای جدید در جمله اسمیه.

ادامه »

تعریف اضافه

اسناد دادن اسمی به اسم دیگر که موجب می شود اسم دوم(مضاف الیه)دائما مجرور باشد.مثال:

اسناد(نصر)به(الله)در عبارت-نصر اللهِ

ارکان اضافه

۱-مضاف:اسم مقدمی است که به اسم ما بعدش ضمیمه گشته و با توجه به نقشش در کلام اعراب میپذیرد.مثال:

یوم در قول خداوند متعال(و نفخ فی الصور ذلک یومُ الوعیدِ)

۲-مضاف الیه:اسمی موخر است که مضاف به آن ضمیمه شده و دائما مجرور می باشد.مثال:

کلمه وعید در مثال فوق

ادامه »

تعریف

مجرور به حرف جر کلمه ای است که به واسطه حرف جر ملفوظ،چیزی به آن نسبت داده شده باشد.

حروف جر

حروف جر به اعتبار کیفیت مجرور بر دو قسم تقسیم می شوند:

۱-حروف جر عامه،که هم بر سر اسماء ظاهر و هم بر سر ضمیر می آیند.

(الی-باء-حاشا-خلا-عدا-علی-عن-فی-لام-من-رب)

ادامه »

تعریف

اسمی است که بعد از ادات نداء واقع می شود و به وسیله آن ادات به سوی متکلم متوجه می شود.

اداة نداء

اداة نداء قریب(:أ/أي)
اداة نداء بعید:(آ/أیا/آي/هیا)
مشترک بین قریب و بعید:(یا)

اشکال منادی و اعراب

۱-مفرد معرفه(اسمی که مضاف یا شبه مضاف نباشد.مانند:یا موسی/یا هذ/یا رجلان.
در این صورت منادی مبنی بر رفع و محلا منصوب خواهد بود.

ادامه »

تعریف

اسم نکره ایست که منصوب بوده و ابهام از ذات یا نسبت ما قبلش را برطرف می کند.

اقسام تمییز

۱-تمییز ذات:تمییزی است که رفع ابهام از ذات شیء می کند.مانند:
(لبستُ قباءاً صوفاً)
در این جمله چون جنس قباء معلوم نیست با آمدن(صوفا)جنس قباء معلوم می شود.یعنی پوشیدم قبائی را که از جنس پشم بود.
بنابراین(صوفا)تمییز ذات است زیرا رفع ابهام ذات نموده است.

ادامه »

تعریف

لفظ فضله ای است که هیئت ذو الحال را در حین انجام فعل بیان می نماید.

اقسام ذو الحال

1.فاعل
رجع موسی الی قومه غضبانَ اسفاً

2.مفعول
و ءاتیناه الحکمَ صبیاً

ادامه »

اسم هاى معرب اگر در سه جايگاه زير قرار گيرند مبنى مى شوند:

1.اسم لاى نفى جنس(مبنى بر فتح)
لا اكراهَ فى الدين

2.مناداى نكره مقصوده(مبنى بر ضم)
يا رجلُ

3.مناداى علم(مبنى بر ضم)
يا علىُّ

تعریف

کلمه ای است که با برداشتن حرف جر بوسیله فعل لازم نصب داده می شود.
مانند:دخلتُ الدارَ

اقسام

●اسم صریح.مانند:دخلتُ الدارَ
به تقدیر:دخلتُ فی الدارِ

●اسم مؤول.مانند:عجبتُ اَن یقومَ زید
به تقدیر:عجبتُ من قیامِ زیدِِ

انواع حذف حرف جر

●قیاسی

بعد از کلمه(اَنَّ).مانند:عجبتُ اَنَّ زیداً قائم
به تقدیر:عجبتُ من اَنَّ زیداً قائم

ادامه »

تعریف

اسمی که دلالت بر زمان یا مکان وقوع فعل میکند و عامل نصب آن فعل یا شبه فعلی است که در آن زمان یا مکان واقع شده است.

نکته.. (ظرف)اسم دیگر همان مفعول فیه می باشد.

اقسام مفعول فیه

مفعول فیه بر دو قسم(زمانی و مکانی)می باشد که هر کدام از آنها به مختص و مبهم دسته بندی می گردد.

مختص:دلالت بر محدوده زمانی و مکانی معیّن دارد.مانند:یوم و مسجد

ادامه »

مفعول معه

اسم منصوبی است که بعد از(واو)به معنای(مع)-که دلالت بر مصاحبت و همراهی دارد-قرار می گیرد تا همراهی مفعول با معمول دیگر فعل مقدم را بفهماند.

مانند:سرتُ و زیداً

باتفاق زید سفر کردم/به همراه زید سفر کردم

شرایط نصب مفعول له:

۱-این که فضله باشد.
۲-این که ماقبلش جمله دارای فعل یا اسم شبیه به فعل باشد.
۳-این که واو به معنای معیت و همراهی باشد(بر خلاف واو عطف)

در دو جایگاه زیر واجب است واو به معنای مع باشد

۱-امتناع عاطفه بودن واو از جهت معنا.مانند:
مشی التلمیذ و الطریقَ

۲-عدم جواز عطف بر ضمیر مرفوع متصل بدون فاصل.مانند:
جئت و زیداً

در هر دو موضع فوق واجب است واو به معنای مع باشد و اسم ما بعدش مفعول معه قرار گیرد.

مفعول مطلق

مصدر منصوبی است که به یکی از دلایل زیر مورد استفاده قرار می گیرد :

۱_عاملش را تأکید کند.
۲_نوع عاملش را بیان کند.
۳_عدد عاملش را بیان کند.

اقسام مفعول مطلق

1.تأکیدی

مصدرى است که مؤكد عاملش بوده و به صورت مفرد و مجرد از اضافه،وصف و ال می باشد.همچنین بر وزن مرّة و هیأة نمی آید. مانند :نَزَّلناهُ تنزيلاً

ادامه »

مفعول له

مصدر منصوبی است که علت وقوع فعل را بیان می کند.

(انزل الله القرآنَ رحمةً للناس)

شاهد مثال کلمه(رحمه)است. خداوند متعال قرآن را نازل کرد تا برای مردم رحمت باشد.

شرایط مفعول له

۱_آنکه مصدر باشد.
۲_آنکه مفعول له با عاملش از حیث زمان متحد باشد.

ادامه »