تعریف

حروفی هستند که بر جمله اسمیه داخل شده و مبتدا را به عنوان اسم خود نصب و خبر را به عنوان خبر خود رفع می دهند.مانند:اِنَّ علیاً امامُ.

تعداد و معانی

حروف مشبهة بالفعل ۶ عدد هستند:

●إنَّ و أنَّ:این دو حرف به جهت تاکید مضمون جمله به کار می روند.مانند:
ان الله جمیل

●کاَنَّ:برای تشبیه اسم به خبر استفاده می شود.مانند:
الزجاجةُ کانها کوکب دریّ یوقد..

●لکنَّ:برای استدراک به کار می رود،یعنی با ما بعد آن حکمی مخالف با حکم ما قبل داده می شود.
مانند:
لیس الخیر ان یکثر مالک و ولدک و لکنَّ الخیر ان یکثر علمک…

●لعلَّ:برای آرزوی ممکن به کار می رود که از آن تعبیر به(ترجی)می شود.مانند:
لعل الله یرحمنا

●لیت:برای آرزوی غیر ممکن و یا ممکنی که امید حصول آن نیست به کار می رود.مانند:
یا ویلتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلاً

گاهی این اداة با(ما)کافّه همراه می شوند که در اینصورت باعث می شود این حروف از عمل خود ملغی گردند.مانند:
(انما الهُکم اله واحد…)
(کانما العلمُ نور)

نکته… در این صورت این حروف میتوانند بر سر افعال نیز داخل شوند.مانند:
انما قامَ زید

تفاوت اِنّ و اَنّ

باید دانست که اِنّ تغییری در معنای جمله ایجاد نمیکند و فقط معنای آن را تاکید می کند،اما اگر به فتح همزه خوانده شود با مابعدش یعنی اسم و خبرش در حکم مفرد قرار می گیرد.

به همین دلیل موارد کسر همزه ان و فتح آن را بیان می کنیم:

مواضع وجوب کسر همزه ان

●ابتدا کلام.مانند:اِنَّا اعطیناک الکوثر

●بعد از ماده قول.مانند:قال اِنّی عبدُ الله

●بعد از قسم.مانند:والعصر/اِنّ الانسان لفی خسر

●بعد از نداء.مانند:یازکریا اِنا نبشرک بغلم اسمه یحی…

●در آغاز جمله صله.مانند:جاء الذی اِنه قائم

●آغاز جمله حالیه:زُرتُه و اِنی ذو اَملً

●پس از الا استفتاحیه.مانند:اَلا اِنَّ زیداً قائم

موارد وجوب فتح همزه ان

●هر گاه با اسم و خبر خود جانشین معمول مرفوع باشد.مانند:
یُعجِبُنی اَنّکَ قائم

●هر گاه جانشین معمول منصوب باشد.مانند:
عرفتُ اَنّکَ قائم

●هر گاه جانشین مجرور به حرف جر باشد.مانند:
عجبتُ من اَنّکَ قائم

●بعد از لو.مانند:
لو اَنّکَ عندنا لَاَخدِمُکَ

برای فراگیری باقی احکام باب حروف مشبهة بالفعل،به این کتب مراجعه فرمائید:شرح ابن عقیل-صمدیه-هدایة النحو