10 نکته بسیار مهم درباره مفعول فیه  

 1 - از بین ظروف برخی مبنی هستند و غیر از مفعول فیه هیچ نقشی ندارند بجز زمانی که حرف جر به اول آنها بیاید:

“حیثُ، الان، لمّا، أین، متی، امسِ، اذا لدن" 
 مثل: 
«هبْ لنا من لدنک»

 2 - کلماتی؛

 مثل:
«دائماً، اخیرا، غالبا، فورا"، إحیانا، ابدا» همواره مفعول فیه هستند.

 3 - فقط عده ای از ظروف هستند که علاوه بر مفعول فیه بودن میتوانند نقش دیگری بپذیرند:

«یوم، ایّام، لیل، لیالی، لحظة، لحظات، سنة، سنوات، ساعة، ساعات، أسبوع، شهر»

 4 - کلمه «عند » هم می تواند مفعول فیه زمان و هم مکان باشد و این باتوجه به مضاف الیه اش مشخص می شود و سه حالت دارد:

 الف )- «عند+ ضمایر متصل منصوبی » مثل: عندنا 
دراین صورت ظرف مکان است.

 ب)- «عند+ اسم شخص و یا مکانی بشود» مثل: “عند المکتبة”
در این صورت بازهم مفعول فیه مکان است.

 ج)-در سایر موارد «عند+ غیر از موارد بالا شود» مثل: عند الصباح 
در این صورت مفعول فیه زمان است. و
یا 
 مثل: 
« عند المعصیة» 
که باز مفعول فیه زمان است.

 5 - اعدادی که بر وزن فاعل می آیند و تنوین نصب می گیرند و معادل اعداد ترتیبی در فارسی هستند، در عربی مفعول فیه زمان می باشند؛ 
چون ترتیب زمانی را نشان می دهند:
اولا، ثانیا، ثالثا، رابعا، …..

 6 - اسم تفضیل و اسماء اشاره اگر بعد از آنها کلمات ظرف بیاید، خودشان مفعول فیه هستند.

 مثال: 
طالعت دروسی “اکثر” الایام.

لم اذهب الی المکتبه “هذا” الیوم

 7 - تمام ظرف ها دائم الاضافه اند؛ یعنی بعد از آنها مضاف الیه می آید، به شرطی که ال و تنوین نداشته باشند و مبنی هم نباشند.

 مثال:

عین کلمه “یوم” دائم الاضافه؟
1 - الیوم 2 - یوما”
3 - فی الیوم 4 - یوم

 جواب: گزینه 4

 8 - کلمه “لما” در اول فعل ماضی ظرف زمان و معادل نقش اصلی “مفعول فیه” است و ترجمه اجباری قید زمان دارد. یعنی به صورت “هنگامی که، وقتی که، زمانی که، … ” ترجمه می شود.

 مثال:
لما ذهبت الی المدینه رایت طبیبا حاذقا…
هنگامی که به شهر رفتم، …

کلمه “لما” در اول فعل مضارع هم می تواند به صورت مفعول فیه به کار رود؛
به شرطی که جارمه نباشد، یعنی پایان فعل را مجزوم نسازد:

لما یدرس المعلم جیدا، یجب علینا نستمع له جیدا!

“هنگامی که معلم به خوبی درس می دهد، باید به خوبی به او گوش بدهیم!”

 9- کلمه “هناک” در وسط عبارت و بعد از یک فعل، نقش “مفعول فیه” می پذیرد، و به صورت “آنجا” ترجمه می شود؛ ولی در اول جمله اگر بعد از آن یک اسم قرار گیرد، نقش “خبر مقدم” می پذیرد و در این صورت باید به صورت “وجود دارد” ترجمه شود.

 مثال:
رایت صدیقی هناک:
دوستم را در آنجا دیدم.
(هناک) - مفعول فیه

هناک مساجد فی اصفهان.
مساجدی در اصفهان وجود دارد.
(هناک) - خبر مقدم؛ شبه جمله.

 نکته مهم:

اگر قبل از “هناک” فعل منفی “لیس” واقع شود؛ به صورت فعل “وجود ندارد” ترجمه می شود:

 لیس هناک حد لحاجات الانسان…..
“حدی برای نیازهای انسان وجود ندارد…”

 10 - در مبحث مشتقات اسم زمان و مکان بر وزن های (مفعل، مفعل و مفعله) می آید. این اسم ها هم می توانند در نقش مفعول فیه بیایند؛ به شرطی که؛

اولا: منصوب باشند؛
ثانیا: هم ریشه با فعل اصلی عبارت باشند.

 مثال:
جلست “مجلس” العلماء:
در مجلس دانشمندان نشستم.

ذهبت “مذهب” العشاق:
به شیوه (به راه) عشاق رفتم.