نائب فاعل

عبارت است از مفعولی که قائم مقام فاعل شده است،و لذا تمام احکامیکه برای فاعل ثابت است،برای نائب فاعل نیز حاصل است_مانند مرفوع و عمده بودن در کلام،عدم جواز حذف و عدم جواز تقدیم بر فعل.

طریقه مجهول نمودن فعل

ماضی:در ثلاثی مجرد،حرف اول را مضموم و حرف یکی ماند به آخر را مکسور میکنیم(ضُرِبَ)و در ثلاثی مزید کلیه حروف متحرک ما قبل آخر را مضموم می کنیم(اُستُخرِجَ).

مضارع:حرف اول را مضموم و حرف یکی مانده به آخر را مفتوح می نمائیم
یُضرَبُ/یُستَخرَجُ

مواردی که صلاحیت نائب فاعل واقع شدن را دارند:

مفعول به.. ضرب زید عمرا
ضُرِبَ عمرُُ

مفعول مطلق.. ضرب زید ضرباً شدیداً
ضُرِبَ ضرب شدید

ظرف متصرف.. ضرب زید امام الامیر
ضُرِبَ الامامُ الامیرِ

جار و مجرور.. ضرب زید فی دار الخلافه
ضُرِبَ فی دار الخلافه

مواردی که صلاحیت قرار گرفتن در محل نائب فاعل را ندارند:

مفعول دوم باب عَلِمتُ/علمتُ عمراً عالماً

مفعول سوم باب اَعلَمتُ/اعلمتُ زیداً عمراً فاضلاً

مفعول له/ضربتُ زیدا تادیباُ

مفعول معه/قمتُ و عمراً