مفعول مطلق

مصدر منصوبی است که به یکی از دلایل زیر مورد استفاده قرار می گیرد :

۱_عاملش را تأکید کند.
۲_نوع عاملش را بیان کند.
۳_عدد عاملش را بیان کند.

اقسام مفعول مطلق

1.تأکیدی

مصدرى است که مؤكد عاملش بوده و به صورت مفرد و مجرد از اضافه،وصف و ال می باشد.همچنین بر وزن مرّة و هیأة نمی آید. مانند :نَزَّلناهُ تنزيلاً

مصدری است که نوع و کیفیت عاملش را بیان می کند و به صورت مضاف،موصوف و یا بر صیغه اسم هیأة یا مدخول ال حرفیه تعریفیه مورد استفاده قرار می گیرد.مانند :
توبوا إلى اللهِ تَوبةً نَصُوحًا

3.عددی

مصدری است که کمیت(تعداد) عاملش را بیان می کند و برصیغه مرّة یا مثنی و یا جمع مورد استفاده قرار می گیرد.مانند :
فدُکَّتا دَکة واحدةً/ذهبتُ إليه ذهابين/ذهبت إليه ذهاباتِ

نکته..مفعول مطلق تاکیدی همانطور که عرض شد فقط به صورت مفرد استعمال می شود.

عامل مفعول مطلق

عامل مفعول مطلق فعل تام متصرف غیر ملغی از عمل می باشد.البته گاهی ازمشتقات مصدر و خود مصدر نیز استفاده می شود. مانند :
والصافات صفا/فإن جهنم جزاؤکم جزاءً موفوراً

اصول مفعول مطلق

اصل در مفعول مطلق این است که مصدری از لفظ عاملش باشد که در این صورت به سه نوع استعمال می شود :

۱_مجرد از ال(سواء از اینکه موصوف یا مضاف باشد)مانند :
کلم الله موسی تکلیماً

۲_معرف به ال.مانند :
فیعذبه الله العذاب الاکبر

۳_مضاف .مانند :
قد مکروا مکرهم وعند الله مکرهم

الفاظ دیگر مفعول مطلق

گاهی الفاظ به نیابت از مفعول مطلق جانشین آن می شوند.

1.مصدر هم معنا با مصدر عامل.مانند :
واعلم یقیناً انک لن تبلغ املک و لن تعدوا اجلک

2.(کل)و(بعض)و(حق)اضافه شده به مصدر عامل.مانند :
فلا تمیلوا کلَّ المیلِ/ءاتیناهم الکتابَ یتلونه حقَّ تلاوته

3.عددی که به وسیله مصدر عامل و یا اضافه شدن به آن ممیز می شود.مانند :
فاجلدوهم ثمانین جلدةً/یدرؤا عنها العذاب ان تشهد اربع شهاداتِ

حذف عامل مفعول مطلق در مواضعی واجب می باشد.از جمله این مواضع:

1.مفعول مطلقی که تاکید برای مضمون جمله باشد.مانند:
الذین ءاوَوا و نصروا اولئک هم المومنون حقاً

البته الفاظ دیگری هم وجود دارند که برای تاکید مضمون جمله به کار گرفته می شوند.(حتماً/قطعا/یقینا/البتّة)

2.هر گاه مفعول مطلق برای افاده،تکثیر و تکرار و تثنیه بسته شود.مانند:
سَعدَیکَ/اصلش بوده:اُسعِدُکَ اِسعادَینِ

3.هر گاه مفعول مطلق برای توضیح سرانجام مضمون جمله ما قبلش بیاید،در این صورت مفعول مطلق بعد از امّا تفصیلیه قرار می گیرد.مانند:
فشدوا الوثاقَ فاما مناً بعدُ و اما فداءً
تقدیر جمله این چنین است:اما ان تمنوا منا و اما ان تفادوا فداء

4.هر گاه مفعول مطلق خودش را تاکید کند و آن در صورتی است که بعد از جمله هم معنای خود قرار بگیرد.مانند:
(اعترافا)در جمله:له علی الف درهم اعترافاً

عامل محذوف است به تقدیر:اعترفت اعترافا

کلماتی که دائما اعراب مفعول مطلق را می گیرند:

(حقا/قطعا/سمعا/عجبا/شکرا/یقینا/سبحان/بعدا/سقیا/رعیا/ایضا/جدا/عرفا/حتما/هنیئا/معاذ)