جر

یکی دیگر از خصوصیات اسم این است که می تواند مجرور واقع شود و این اعراب از ویژگی هاو علائم اسم است.بنابراین فعل و حرف نمی توانند مجرور شوند.

دلیل

عامل جرّ_طبق عقیده مشهور_از دو حال خارج نیست :
۱_یا اضافه است :مانند :《غُلامُ زیدٍ》و《صَدرُ العاقِلِ》که قبلاً گفتیم اضافه از خصائص اسماء است و در میان《اسم و فعل و حرف》چیزی به غیر از اسم نمی تواند مضاف الیه واقع شود ؛پس علامت جر در این نوع هم مختص اسم است.

۲_یا حرف جر است :حروف جرّ در کلام عرب به غرض کشاندن معنای حدث بر روی اسم،وضع شده اند ؛زیرا برخی از افعال نمی توانند به صورت مستقیم بر اسم داخل شده و معنای خود را بر آن سرایت دهند.

در این صورت (صورت دوم)به یک واسطه نیاز است که معنای فعل را بکشاند و بر آن اسم واقع کند و آن واسطه حروف جر هستند.

《جرّ در لغت به معنای کشیدن است و وقتی گفته می شود حرف جرّ مقصود حرف جار_اسم فاعل_است که برای تخفیف،الف آن ساقط شده است.》

حاصل اینکه مقصود از وضع حرف جر،کشاندن معنای حدث بر روی اسم است. پس اعراب خاص حروف جر هم مختص به اسم است ؛چرا که برای دخول بر اسم وضع شده اند و بر حروف و افعال داخل نمی شوند.

مثال جر به حرف این سخن امام علی علیه السلام است که می فرماید《الظّفَرُ بالحَزمِ》_حزم_در لغت به معنای سازماندهی امور است.《الظَّفَرُ》مبتدا و《بالحَزمِ》جار و مجرور و خبر است. این جار و مجرور متعلق به یک فعل عام محذوف و به تقدیر《الظَّفَرُ یَحصُلُ بالحَزمِ》است. و نقش 《باء》در اینجا این است که معنای حدث 《یَحصُلُ》را بر روی 《الحَزمِ》می کشاند و رابطه سببیت را بین آن دو برقرار می کند.لذا ترجمه سخن شریف این گونه می شود :《پیروزی به سبب سازماندهی امور حاصل می شود》شاهد در مجرور شدن 《الحزم》می باشد که اسم است.

مثال جر به اضافه دیگر سخن امام علیه السلام است که می فرماید :《أفضَلُ الزُّهدِ إخفاءُ الزُّهدِ ؛بالاترین درجه زهد از حیث فضیلت پنهان کردن زهد است.》شاهد در مجرور شدن 《الزُّهدِ》به وسیله اضافه《أفضلُ》《إخفاءُ》می باشد.

حاصل سخن اینکه هر جا کلمه ای مجرور بود،چه به وسیله اضافه و چه به وسیله حرف جر بدون تردید آن کلمه اسم است.